SƠ LƯỢC LỊCH SỬ IKEBANA

Bài viết này chủ yếu dựa trên tư liệu của trường Ikenobo và tham khảo thêm một số tư liệu khác. Rất mong nhận được sự đóng góp, chia sẻ thêm những hiểu biết của quý độc giả để bài viết có thêm tư liệu và được hoàn chỉnh hơn.

Từ xa xưa, được cho là vào khoảng thế kỷ 6, cùng với sự du nhập của đạo Phật vào Nhật Bản, hoa tươi được sử dụng để dâng cúng đức phật hay cho linh hồn người đã mất. Vào khoảng thế kỷ 14, loại phòng khách có tokonoma xuất hiện, dần trở nên phổ biến và rất được ưa chuộng trong xã hội. Đây là loại phòng được làm bằng gỗ và có nền được trải bằng chiếu tatami, phòng có một góc được thiết kế sâu vào trong tường được gọi là Tokonoma (Tiếng Anh là alcove) đặt bên cạnh bàn thờ tổ tiên và có nền cao hơn nền trong phòng khoảng 20-30 cm. Tokonoma đó là nơi trang trọng thường được dùng như là tâm điểm để gia chủ thể hiện tinh thần hiếu khách. Trên nền của Tokonoma thường được trang trí bằng cái bàn đế thấp bên trên đặt 3 vật không thể thiếu là bình hoa, lư hương và chân nến, trên bức trường hướng ra căn phòng được treo bức thư pháp hoặc bức tranh cuốn. Đến thời điểm này theo tài liệu và hình ảnh còn được lưu lại thì hoa tươi đã được cắm vào bình hoa và được dùng như một vật trang trí cao quý để tiếp đón khách. Hoa được cắm thẳng đứng trong bình (tiếng Nhật gọi là Tatehana- đây chính là bắt nguồn cho kiểu cắm lâu đời nhất và vẫn còn lưu đến ngày nay là Rikka), bông hoa đẹp nhất thường được cắm hướng về phía khách. Như vậy, việc dùng hoa trang trí trong nhà đã trở thành một phần văn hóa thanh cao phản ánh tình yêu thiên nhiên của người Nhật.

Lịch sử của Ikebana bắt đầu được tính từ năm 1462. Ở thời điểm này, việc cắm hoa dùng trong các dịp lễ hội hay cúng tế trong các chùa, đền đã trở nên phổ biến và được xem như là một phần nghi lễ long trọng không thể thiếu. Do đó, các nhà sư (Ô Bô san) là những người rất giỏi việc cắm hoa và có thể gọi là những nghệ nhân đầu tiên. Vào năm 1462 khi nhà sư Ikenobo Senkei ngụ ở đền Rokkakudo (ngôi đền có mái hình lục giác nằm ở trung tâm Kyoto và cũng là nơi bắt nguồn của Ikebana, ngày nay là trung tâm của Ikenobo- trường phái cắm hoa lâu đời nhất Nhật Bản) cắm một số bình hoa trưng bày trong đền và đã được rất đông dân chúng chen lấn nhau đến chiêm ngưỡng bất chấp những rào cản về định kiến xã hội (Khi đó việc cắm và thưởng thức hoa chỉ hạn chế trong giới nhà sư và tầng lớp quý tộc thuộc gia đình vua chúa). Nghệ thuật cắm hoa Ikebana lúc này là Tatehana – hoa đứng với một hoặc hai cành chính làm chủ đạo cắm thẳng đứng và một số cành phụ phía dưới.

Trong khuôn khổ giới thiệu sơ lược về lịch sử hình thành và phát triển của Ikebana, tôi sẽ trình bày theo thời gian sự hình thành và phát triển của các kiểu cắm chính tại các trường phái Ikebana lớn của Nhật Bản hiện nay.